Communicatie

1. Eindtermen
In de gemeenschappelijke stam staan volgende vakoverschrijdende eindtermen beschreven die aansluiten bij het thema ‘feedback’ en de betrokken kernconcepten (Vlaamse overheid, 2017):

​

1. Communicatief vermogen: De leerlingen brengen belangrijke elementen van communicatief handelen in de praktijk.
   In het onderwijs wordt sterk ingezet op het optimaliseren van de communicatievaardigheden van de leerlingen. Het kunnen geven en ontvangen van feedback zijn twee onmisbare onderdelen daarbij. De leerlingen leren communiceren op verschillende manieren en in diverse situaties.

2. Samenwerken: De leerlingen dragen actief bij tot het realiseren van gemeenschappelijke doelen.
   Feedback is een essentieel element in een kwaliteitsvolle samenwerking. Echter is het belangrijk dat de leerlingen voldoende kennis hebben over zowel het geven van feedback als het omgaan met feedback.

3. Zelfredzaamheid: De leerlingen maken gebruik van de gepaste kanalen om hun vragen, problemen, ideeën of meningen kenbaar te maken.
   Gebruik maken van gepaste kanalen wijst ook op het gepast kunnen communiceren van de eigen meningen en/of ideeën. Leerlingen moeten daarom voldoende kennis hebben over de richtlijnen en de tips omtrent het overbrengen van hun mening of idee op een goede manier.

4. Zorgvuldigheid: De leerlingen stellen kwaliteitseisen aan hun eigen werk en aan dat van anderen.
   Feedback heeft als doel om het leerproces of de instructie bij te sturen en te optimaliseren. Gericht feedback geven/ontvangen draagt bij tot het bevorderen van de kwaliteit van het eigen werk of dat van anderen

 

Wat betreft de contexten komen de eindtermen die betrekking hebben op feedback voornamelijk aan bod in ‘Context 3: Sociorelationele ontwikkeling’, aangezien het een communicatievorm is en gebaseerd is op een aantal richtlijnen en afspraken. Bijvoorbeeld: (2) De leerlingen erkennen het bestaan van gezagsverhoudingen en het belang van gelijkwaardigheid, afspraken en regels in relaties (Vlaamse overheid, 2017).

2. Leerplan VVKSO
Hoofdstuk 4 Sociale vaardigheden
3. Communicatieve vaardigheden
3.1 Basisvaardigheden

• Feedback geven en krijgen en omgaan met kritiek

 

3. Pedagogisch-didactische wenken leerplan VVKSO
Het accent ligt duidelijk op het inoefenen van sociale vaardigheden. Het theoretisch kader dat aangeboden wordt via oefenen, kan een beperkte cursustekst zijn met basisinformatie. De begrippen persoonlijkheid en zelfbeeld kunnen aangeboden worden via de didactische methode reflectie.

Didactische instrumenten kunnen zijn: simulatiespelen, rollenspelen ondersteund met video-opnamen, observaties, analyse van het attitudegedeelte binnen het schoolrapport enz. Toepassingen hiervan tijdens stage en reflectie hierop kunnen aanleiding zijn om bepaalde vaardigheden verder te integreren (VVKSO, 2002, p. 68).
 

4. 21st century skills
Het thema feedback kan bij vijf van de elf 21e eeuwse vaardigheden gesitueerd worden.

1. Ten eerste bij communiceren. Het is belangrijk voldoende oog te hebben voor de kwaliteit van die feedback. In de 21st century skills wordt benadrukt dat het effectief en efficiënt overbrengen en ontvangen van boodschappen een belangrijke vaardigheid is die leerlingen nodig hebben om succesvol deel te nemen aan de maatschappij van de toekomst (Veltman, 2015).  

2. Ten tweede is feedback een belangrijk thema binnen de vaardigheid samenwerken. In heel wat leerplannen maakt (peer)feedback een belangrijk deel uit van een goede samenwerking. Er wordt hier in onderwijs daarom ook veel tijd aan besteed. Binnen het samenwerken gaat het voornamelijk over het effectief kunnen communiceren, het vragen, geven en ontvangen van hulp en het aannemen van een positieve en open houding ten aanzien van andermans ideeën. In een samenwerking probeert men gezamenlijk eenzelfde doel te bereiken. De verschillende teamleden kunnen elkaar hierbij ondersteunen en aanvullen waar nodig. Voldoende kennis hebben over het geven van feedback en hoe je dit op een kwaliteitsvolle manier kan doen, is hierbij essentieel. Daarnaast is het ook belangrijk voor een kwaliteitsvolle samenwerking dat leerlingen weten hoe ze op een geschikte manier moeten omgaan met de feedback (Veltman, 2015). 

3. Ten derde kan feedback deel uitmaken van de sociale en culturele vaardigheden. Concreet situeert dit domein zich voornamelijk in het kunnen communiceren in verschillende situaties, op een constructieve manier met respect voor de visies, uitingen en gedragingen van anderen (Veltman, 2015). Feedback als communicatievaardigheid kan leiden tot beïnvloeding van de ander. Door bijvoorbeeld feedback te geven geef je zowel info over jezelf als over het gedrag van een ander (Luft & Ingham, 1955). Wil je op een efficiënte manier feedback geven dan is het belangrijk dat je oog hebt voor andermans visies, uitingen en gedragingen. 

4. Ten vierde is ook de vaardigheid kritisch denken aan dit thema te koppelen. Denkvaardigheden, reflectie en een zelfregulerend vermogen zijn noodzakelijk om kritisch te kunnen denken. Het geven/ontvangen van feedback kan leiden tot reflectie over zichzelf of een opdracht om zo te zorgen voor een verandering en/of optimalisering. Het geven van feedback in het onderwijs, zowel door peers als leerkrachten, kan leiden tot een stimulering en optimalisatie van de kritische denkvaardigheid bij leerlingen (Veltman, 2015).

5. Tot slot de laatste vaardigheid die verbonden kan worden met feedback: creatief denken. Onderdelen als evalueren en reflecteren maken essentieel deel uit van de stimulatie van het creatief denken. Het creatieve (denk)proces bestaat volgens Veltman (2015) uit vier fasen: oriënteren, onderzoeken, uitvoeren en evalueren. De leerling moet waardering kunnen uiten voor het proces en het product van zichzelf en van anderen. Daarnaast moeten ze kunnen terugblikken op het denkproces en hierover reflecteren. Om dit tot een goed einde te brengen is het dus essentieel dat leerlingen weten hoe ze die waardering kunnen uiten op een constructieve en efficiënte manier (Veltman, 2015).

 

5. Sustainable development goals
Feedback is een uitgebreid begrip is met meerdere uitgangspunten. Zo kan feedback deel uitmaken van een formatieve evaluatie die gericht is op de optimalisering van het leerproces. Dit sluit aan bij het vierde doel van de SDG: “Goal 4. Ensure inclusive and equitable quality education and promote lifelong learning opportunities for all.” Weten wat feedback is, feedback krijgen, met feedback kunnen omgaan en kwalitatieve feedback kunnen geven leidt tot inzicht, reflectie en een positief effect bij de persoon in kwestie. Dit zijn essentiële vaardigheden om het levenslang leren te bevorderen en onderwijs te optimaliseren (Madeley, 2015; United Nations, 2017). 
Daarnaast kan feedback als communicatievorm anderen beïnvloeden. Dit zou gelinkt kunnen worden aan het vijfde doel: “Goal 5. Achieve gender equality and empower all women and girls.” Het onderwijs is de plaats bij uitstek voor de socialisatie van jongeren. Het gebruik van feedback kan een invloed hebben op iemands gedrag en ontwikkeling. Zo kan de leraar een belangrijke rol spelen in het bevorderen van goed gedrag met betrekking tot gelijke kansen voor vrouwen en meisjes. Daarnaast kan hij bij hen ook inzetten op empowerment door feedback te geven, hen de mogelijkheid te bieden om anderen feedback te geven en hen te leren omgaan met feedback (Madeley, 2015; United Nations, 2017).